fb youtube
Strona główna Aktualności

193. Rocznica Powstania Listopadowego

zdjęcia artykułu 2
2023-11-29 08:25 | Opublikował: Adrian Górski | Ilość wyświetleń: 896
Foto

193 lat temu, wieczorem 29 listopada 1830 r., w Warszawie wybuchło Powstanie Listopadowe – zryw niepodległościowy skierowany przeciwko rosyjskiemu zaborcy. Przez 10 miesięcy 140 tys. żołnierzy prowadziło bój z najsilniejszą potęgą militarną Europy, odnosząc w niej poważne, ale niewykorzystane sukcesy. Rozpoczęta insurekcja narodowa była największym wysiłkiem zbrojnym w polskich walkach wyzwoleńczych XIX w.

W powstaniu tym brał udział Wiktor Rembieliński, syn Stanisława, brat Rajmunda Rembielińskiego. W okresie 1830-31 był senatorem Królestwa Polskiego oraz Ministerem Sprawiedliwości (1830-1831), zmarł 24 marca 1847 r. Pochowany na cmentarzu parafialnym w Jedwabnem.

 

Przyczyny wybuchu Powstania Listopadowego

Polskie powstanie było spowodowane skomplikowaną sytuacją międzynarodową. W Europie ład ustalony przez ówczesne mocarstwa: Rosję, Prusy, Austrię kruszył się pod wpływem działalności ruchów rewolucyjnych oraz niepodległościowych. W 1830 r. we Francji wybuchła rewolucja lipcowa, która dążyła do zmian ustrojowych państwa oraz ogłoszenie niepodległości przez Belgię, której dążenia niepodległościowe miały stłumić wojska rosyjskie przy udziale wojsk zależnego od Rosji Królestwa Polskiego. Do tej interwencji jednak nie doszło.

Na ostateczny wybuch powstania złożyły się represje jakim byli poddawani Polacy na obszarze Królestwa Polskiego, państwa z pozoru autonomicznego z własną Konstytucją, Sejmem, administracją oraz wojskiem. Wśród nich należy wymienić łamanie Konstytucji przez cara, w 1819 r. wprowadzono cenzurę prewencyjną i zniesiono wolność prasy, w 1821 r. zawieszono wolność zgromadzeń i zakazano działalności masonerii, w 1822 r. skazano Waleriana Łukasińskiego, przywódcę Wolnomularstwa Narodowego, w 1825 r. zniesiono jawność obrad sejmowych. Nasilały się prześladowania wobec opozycji legalnej (kaliszanie) i nielegalnej. W społeczeństwie polskim narastały niezadowolenie i sprzeciw wobec władzom rosyjskim.

 

Spisek Podchorążych doprowadził do zrywu narodowego

W 1828 r. został zawiązany pod dowództwem podporucznika Piotra Wysockiego konspiracyjny spisek w Szkole Podchorążych Piechoty, który miał na celu wywołanie zrywu narodowego przeciwko Rosji. Przyspieszenie decyzji o wybuchu powstania spowodowała planowana przez Rosję interwencja zbrojna przeciwko rewolucjom we Francji i w Belgii, w której udział miało wziąć wspomniane Wojsko Polskie oraz obawa spiskowców przed zdekonspirowaniem i aresztowaniem.

W nocy z 29 na 30 listopada grupa spiskowców przepuściła atak na Belweder, rezydencję księcia Konstantego, namiestnika Królestwa Polskiego oraz dowódcę polskiej. Główny cel, jakim było pojmanie księcia, nie został zrealizowany. Podchorążowie z Łazienek po krótkich walkach z przeważającymi liczebnie oddziałami rosyjskimi musieli przebijać się w stronę pl. Trzech Krzyży. Idąc przez Nowy Świat i Krakowskie Przedmieście zamieszkane przez bogate mieszczaństwo i arystokrację wznosili okrzyki „Do broni, Polacy!”, jednak reakcją na ich wezwania było zamykanie bram i okiennic. Napotykani przez spiskowców wyżsi oficerowie polscy odmawiali udziału w „młodzieńczej awanturze” i nie chcieli stanąć na czele powstania. Część z nich za swój sprzeciw zapłaciła śmiercią. Z rąk spiskowców zginęło sześciu polskich generałów.

Momentem przełomowym Nocy Listopadowej było zdobycie Arsenału przy współudziale mieszkańców Starego Miasta oraz żołnierzy 4. pułku piechoty. Po godzinie 24 jednostki Wojska Polskiego popierające powstanie razem z uzbrojonym ludem opanowały rejon Starego Miasta, Arsenału i Powiśla, kontrolując także mosty oraz Pragę.

30 listopada 1830 r. Warszawa została wyzwolona. Jednak polskie elity polityczne nie były w stanie odpowiedzieć na pytanie czy dalej konfrontować się z Rosjanami, czy negocjować kompromis.

Zasiadający w Radzie Administracyjnej (ówczesnym rządzie Królestwa Polskiego) konserwatyści popierali drogę kompromisu z zamiarem zawarcia porozumienia z księciem Konstantym. Jednak te zamiary zostały storpedowane przez klub patriotyczny, którego działanie wpisywało się w społeczne nastroje narodowowyzwoleńcze.

Następnie pod naciskiem klubu, na którego czele stanął Joachim Lelewel, 3 grudnia 1830 r. powołano Rząd Tymczasowy, na czele z księciem Adam Jerzym Czartoryskim. Rząd podjął negocjacje z księciem Konstantym, podczas których ustalono, że jednostki polskie znajdujące się nadal pod jego dowództwem wrócą do Warszaw, z kolei on sam wraz z wojskami rosyjskimi wycofa się w stronę granicy.

Pod naciskiem opinii publicznej 18 grudnia 1830 sejm ogłosił powstanie za narodowe, a 25 stycznia 1831 r. podjął uchwałę o detronizacji cara Mikołaja I, pozbawiając go tronu polskiego i godności króla Polski.

Dopiero 6 lutego 1831 r. sto tysięczna armia rosyjska przekroczyła granicę Królestwa Polskiego, napotykając skuteczny opór dwa razy mniej licznych powstańczych wojsk. Walki trwały do końca października 1831 r. Powstanie trwające blisko 10 miesięcy zakończyło się klęską polskich wojsk.

źródło: wrotapodlasia.pl

MIESZKAŃCY GMINY I MIASTA JEDWABNE W POWSTANIU LISTOPADOWYM 1830-1831

  1. BORAWSKI JÓZEF syn Mateusza i Marianny, ur. w m. Borawskie w 1810 r. – 8 P.P.L
  2. BRZOSTOWSKI JAN syn Tomasza i Katarzyny, ur. w m. Koniecki w 1810 r. – 8 P.P.L
  3. BRZOSTOWSKI JÓZEF syn Piotra i Barbary, ur. w m. Brzostowo w 1811 r. – 8 P.P.L
  4. CHABEREK JAKUB syn Pawła i Marianny, ur. w m. Orlikowo 1807 r. – 8 P.P.L
  5. GRAJKO FRANCISZEK syn Jana i Petroneli, ur. w m. Kąty w 1808 r. – 8 P.P.L
  6. JANCZEWSKI SZYMON syn Macieja i Franciszki, ur. w m. Korytki w 1803 r. – 8 P.P.L
  7. JODKOWSKI KAZIMIERZ syn Katarzyny, ur. w m. Mocarze w 1812 r. – 8 P.P.L
  8. KARWOWSKI PAWEŁ syn Kazimierza i Franciszki, ur. w m. Karwowo w 1808 r. – 8 P.P.L
  9. KONOPKA ANTONI syn Franciszka i Marianny, ur. w m. Konopki w 1811 r. – 8 P.P.L
  10. KONOPKA PAWEŁ syn Stanisława i Franciszki, ur. w m. Konopki w 1811 r. – 8 P.P.L
  11. LEDÓCHOWSKI KONSTANTY syn Józefa i N. Łączyńskiej, ur. w m. Jedwabne 19.08.1809 r. – 4 P.S.K
  12. LISZEWSKI FRANCISZEK syn Macieja i Łucji, ur. w m. Kucze w 1809 r. – 8 P.P.L
  13. LUTRZYKOWSKI KAJETAN, ur. w m. Konopki Chude w 1796 r., zm. w Orlikowie 23.04.1863 r.
  14. MIECZKOWSKI JAKUB syn Józefa i Antoniny, ur. w m. Karwowo w 1803 r. – 8 P.P.L
  15. MOCZARSKI FRANCISZEK syn, ur. w m. Mocarze
  16. MOCZARSKI TOMASZ syn Mateusza i Agnieszki, ur. w m. Jedwabne w 1812 r. – 8 P.P.L
  17. MOCZARSKI TOMASZ syn Walentego i Marianny, ur. w m. Mocarze 1810 r. – 8 P.P.L
  18. OLSZEWSKI MIKOŁAJ syn Michała i Marianny, ur. w m. Grądy w 1810 r. – 8 P.P.L
  19. OŁTARZEWSKI MARCIN syn Klemensa i Marianny, ur. w m. Mocarze w 1806 r. – 8 P.P.L
  20. OSTROWSKI STEFAN syn Adama i Marianny, ur. w m. Brzostowo w 1812 r. – 8 P.P.L
  21. POROWSKI WAWRZYNIEC syn Ignacego i Rozalii, ur. w m. Przestrzele w 1809 r. – 8 P.P.L
  22. RZESZOTKOWSKI TEODOR syn, ur. w m. Kotowo 24.07.1802 r. – ppor. 1 K.L.A
  23. TOMASZEWSKI STANISŁAW syn Michała i Katarzyny, ur. w 1809 r., zam. w m. Janczewo – 8 P.P.L
  24. TRZASKA TOMASZ syn Adama i Agnieszki, ur. w m. Brzostowo w 1811 r. – 8 P.P.L
  25. WICHMAN FRANCISZEK syn Marcina i Franciszki, ur. w 1811 r., zam. w m. Jedwabne – 8 P.P.L

LEGENDA

8 P.P.L - 8 Pułk Piechoty Liniowej

P.S.K - Pułk Strzelców Konnych

K.L.A - Kompania Lekkiej Artylerii

 

W zasobach Regionalnej Izby Pamięci Miejsko-Gminnego Ośrodka Kultury w Jedwabnem znajduje się replika munduru 8 Pułku Piechoty Liniowej

 

Dowódcy 8 Pułku Piechoty Liniowej

  • płk Jan Zygmunt Skrzynecki (od 1818 do 22 grudnia 1830, z przerwą w latach 1819 i 1820, kiedy wakowało dowództwo pułku),
  • ppłk Ludwik Kierwiński (6 lutego do 7 marca 1831),
  • płk Emilian Węgierski (7 marca do 6 maja 1831),
  • ppłk Jakub Antonini (6 maja do 14 lipca 1831),
  • mjr Jan Wodzyński (od 14 lipca 1831, ppłk od 1 sierpnia; 6 września wzięty do niewoli),
  • płk Teodor Podczaski (22 września 1831).

 

Bitwy w których udział brał 8 Pułk Piechoty Liniowej

  • Warszawa (29 listopada 1830)
  • Zakrzew (14 lutego 1831)
  • Dobre (17 lutego)
  • Wawer (19 lutego)
  • Grochów (20 i 25 lutego)
  • Zegrze (23 lutego)
  • Dębe Wielkie (31 marca)
  • Iganie (10 kwietnia)
  • Kleczkowo (18 maja)
  • Rudki (20 maja)
  • Nadbory (25 maja)
  • Ostrołęka (26 maja)
  • Warszawa (6 i 7 września).

W 1831 roku, w czasie wojny z Rosją, żołnierze pułku otrzymali 3 krzyże kawalerskie, 41 złotych i 114 srebrnych krzyży Orderu Virtuti Militari.

 

Uzbrojenie i umundurowanie

Uzbrojenie podstawowe piechurów stanowiły karabiny skałkowe (kaliber 17,5 mm), później zastąpione rosyjskimi (kaliber 17,78 mm). Poza karabinami piechurzy posiadali bagnety i, w kompaniach grenadierskich oraz u podoficerów - tasaki (pałasze piechoty). Wyposażenie uzupełniała łopatka saperska, ładownica na 40 naboi oraz pochwa na bagnet.

Umundurowanie piechura składało się z granatowej kurtki i spodni - zimą sukiennych granatowych, latem płóciennych białych. Żołnierze pułku mieli naramienniki koloru granatowego z żółtą wypustką oraz żółte wyłogi i kołnierz oraz białe. Numer dywizji (2) żółty. Używano wysokich czapek o okrągłych denkach (tzw. kaszkiety) z białymi sznurami (kordonami) oraz pomponami (w kompaniach fizylierskich) lub kitami (w kompaniach grenadierskich). Po reformie w roku 1826 wprowadzono pantalony zapinane na guziki oraz nowe, wyższe kaszkiety bez kordonów. Na kaszkiecie znajdowała się blacha z orłem i numerem pułku. W razie niepogody noszono szare, sukienne płaszcze, długie do kostek, z żółtymi kołnierzami i granatowymi naramiennikami, zaś na kaszkiet, po zdjęciu kordonów i pomponu (kity) zakładano ceratowy pokrowiec.

 

Chorągiew

Na tle granatowego krzyża kawalerskiego w czerwonym polu, w otoku z wieńca laurowego umieszczony był biały orzeł ze szponami dziobem i koroną złoconą.

Pola między ramionami krzyża – czarne z czerwonym, a w rogach płata królewskie inicjały: A I, później M I z koroną, otoczone wieńcami laurowymi.

Zdjęcie
logo
Miasto Jedwabne
miasto z potencjałem