„Jeśli zapomnę o nich,

Ty, Boże na niebie, zapomnij o mnie (…)”

Adam Mickiewicz

W roku 2013 przypada 150. rocznica wybuchu powstania styczniowego, które wywarło ogromny wpływ na losy narodu polskiego. Powstanie styczniowe skierowane było przeciwko Rosji – naszemu zaborcy.  Uczestnicy powstania w kolejnych latach byli otaczani szczególnym szacunkiem, a pamięć o bohaterach kultywowano. Wielu z nich urodziło się  i miało rodziny na terenie Gminy Jedwabne.

W dniu 15 kwietnia 2013r. odbyły się uroczystości gminno - parafialne upamiętniające 150. rocznicę przemarszu przez Orlikowo 30 marca 1863r. oddziału powstańców styczniowych pod dowództwem pułkownika Józefa Konstantego Ramotowskiego noszącego pseudonim WAWER.

Organizatorzy uroczystości to:

· Krzysztof Moenke - Burmistrz Jedwabnego

· Ksiądz Dziekan Jerzy Dembiński – Proboszcz Parafii pod wezwaniem świętego Jakuba Apostoła w Jedwabnem

· Ewa Frączek – Dyrektor Zespołu Szkół Gimnazjalnych i Ponadgimnazjalnych   w Jedwabnem.

W uroczystościach uczestniczyli:

1. Jego Ekscelencja Ksiądz Biskup Janusz Stepnowski - Biskup Łomżyński

2. Jacek Piorunek – Członek Zarządu Województwa Podlaskiego

3. Lech Marek Szabłowski – Starosta Łomżyński

4. ksiądz infułat Jan Sołowianiuk

5. ksiądz kanonik Franciszek Wróblewski

6. ksiądz dziekan Jerzy Dembiński - Proboszcz Parafii pod wezwaniem  św. Jakuba Apostoła w Jedwabnem

7. Andrzej Górski – Przewodniczący Rady Miejskiej w Jedwabnem

8. radni Rady Miejskiej w Jedwabnem

9. Helena Karwowska – Prezes Związku Sybiraków w Gminie Jedwabne

10. Barbara Dmoch – Dyrektor Szkoły Podstawowej im. Adama Mickiewicza w Jedwabnem

11. Andrzej Narewski – Dyrektor Szkoły Podstawowej w Nadborach

12. mieszkańcy Orlikowa, Olszewa i pobliskich wsi Gminy Jedwabne

13. uczniowie i nauczyciele Szkoły Podstawowej im. Adama Mickiewicza w Jedwabnem

14. uczniowie Zespołu Szkół Gimnazjalnych i Ponadgimnazjalnych w Jedwabnem, którzy pod opieką nauczycieli przygotowali oprawę poetycko - muzyczną całej uroczystości.

Uroczystościom towarzyszyły sztandary:

1) Sztandar Szkoły Podstawowej imienia  Adama Mickiewicza w Jedwabnem

2) Sztandar Publicznego Gimnazjum imienia  Papieża Jana Pawła II w Jedwabnem

3) Sztandar Zespołu Szkół Ogólnokształcących i Zawodowych imienia Księdza Kardynała Stefana Wyszyńskiego

4) Sztandar Ochotniczej Straży Pożarnej w Jedwabnem

Uroczystości poprzedziła Msza święta pod przewodnictwem Jego Ekscelencji Księdza Biskupa Janusza Stepnowskiego - Biskupa Łomżyńskiego, która została odprawiona  w intencji Ojczyzny.

W homilii Ksiądz Biskup nakreślił postać Józefa Konstantego Ramotowskiego, który urodził się 12 kwietnia 1812r. w pobliskim Tykocinie w rodzinie drobnoszlacheckiej. W 1830r. ukończył Szkołę Wojewódzką w Łomży i zapisał się na Wydział Prawa Uniwersytetu Warszawskiego. Tam zastał go wybuch powstania listopadowego. Następnie wstąpił do Legii Akademickiej i brał udział w szturmie na Arsenał w Warszawie. Za bohaterstwo w czasie bitwy  pod Wawrem  w 1830r. został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Mlitari i awansowano go na stopień podoficerski. Ksiądz Biskup Janusz Stepnowski podkreślił wyjątkowość i patriotyzm Józefa Konstantego Ramotowskiego mającego dwie ojczyzny – Polskę i Francję, gdzie wyemigrował po 1830r. i w której założył rodzinę. Wskazał, że Józef Konstanty Ramotowski miał ustabilizowane życie na obczyźnie, a wybrał walkę o wolność polskiego narodu. W 1862r. Józef Konstanty Ramotowski przedostał się do swojego brata na Litwę, tam przygotowywał się do powstania  i zorganizował oddział powstańczy.

Po Mszy świętej uczestnicy uroczystości przejechali do wsi Orlikowo, gdzie na rozstaju dróg stanął pamiątkowy obelisk i krzyż upamiętniający ważne wydarzenia z czasów powstania styczniowego 1863r. W poniedziałek 30 marca 1863r. w godzinach popołudniowych przechodził tamtą  drogą oddział pułkownika Józefa Konstantego Ramotowskiego. Zaliczano go do najzdolniejszych dowódców powstania styczniowego na Podlasiu.

Biało - czerwoną wstęgę zasłaniającą skromny brzozowy krzyż postawiony bohaterom powstania 1863r. przecięli:

1) Jego Ekscelencja Ksiądz Biskup Janusz Stepnowski - Biskup Łomżyński

2) Jacek Piorunek – Członek Zarządu Województwa Podlaskiego

3) Lech Marek Szabłowski – Starosta Łomżyński

4) Krzysztof Moenke – Burmistrz Jedwabnego

5) Ksiądz Dziekan Jerzy Dembiński - Proboszcz Parafii pod wezwaniem św. Jakuba Apostoła w Jedwabnem

6) Adam Niebrzydowski – mieszkaniec wsi Bronaki, badacz historii czasów powstania styczniowego 1863r., którego teksty historyczne zgromadzone w monografii o powstaniu styczniowym na Ziemi Jedwabieńskiej wykorzystali uczniowie w montażu słowno - muzycznym wykonanym w kościele parafialnym.

Następnie Jego Ekscelencja Ksiądz Biskup Janusz Stepnowski - Biskup Łomżyński - poświęcił pamiątkowy brzozowy krzyż upamiętniający  150. rocznicę postania styczniowego w Gminie Jedwabne i przemarsz przez Orlikowo oddziału dowodzonego przez pułkownika Józefa Konstantego Ramotowskiego.

Delegacje - które złożyły kwiaty będące wyrazem wdzięczności powstańcom styczniowym, którzy oddali życie w walce o wolność dla umiłowanej ojczyzny - to:

1. Krzysztof Moenke - Burmistrz Jedwabnego i Andrzej Górski -  Przewodniczący Rady Miejskiej    w Jedwabnem

2. Helena Karwowska – Prezes Koła Sybiraków w Jedwabnem, która na nieludzkiej syberyjskiej ziemi spędziła 6 lat

3. Delegację Szkoły Podstawowej imienia  Adama Mickiewicza   w Jedwabnem

4. Delegacja Szkoły Podstawowej w Nadborach

5. Delegacja Zespołu Szkół Gimnazjalnych i Ponadgimnazjalnych w Jedwabnem

6. Delegacja Dwudziestej Pierwszej Drużyny Harcerskiej „AGAPA – Pomocna Dłoń imienia księdza Kazimierza Lutosławskiego” ( opiekun – Marzena Bagińska)

Następnie głos zabrał Krzysztof Moenke, który przybliżył zebranym historię walk oddziału powstańców styczniowych pod dowództwem pułkownika Józefa Konstantego Ramotowskiego. Powiedział: „Ojciec Konstantego Józef Ramotowski pochodził z Grądów Wielkich należących do parafii Jedwabne. Oddział przemieszczał się z miejscowości Komorowo koło Ostrołęki przez lasy Czerwonego Boru, Chomentowa, Szczepankowa  i Chojn. W poniedziałek 30 marca 1863r .  w godzinach popołudniowych oddział Wawra dotarł do miejscowości Orlikowo. Następnie przemaszerował przez Mieczki do Przytuł. Z Przytuł Wawer skierował się na Kubrę, mijając po drodze wsie: Konopki, Brodowo, Karwowo, Mścichy i Klimaszewnicę. Dnia 31 marca około godziny 8 rano powstańcy zatrzymali się  w folwarku Białaszewo, gdzie doszło do starcia z Rosjanami. Do potyczki z wrogiem doszło także na rynku w Radziłowie. Po walce z Moskalami Wawer skierował się na Pluty, Mocarze, Burzyn, a następnie w kierunku Wizny. Na Ziemi Łomżyńskiej walczyły jeszcze z Moskalami inne oddziały powstańcze. 26 lutego 1864r. oddział porucznika Antoniego Wolskiego zaatakował Kozaków w Jedwabnem, zabijając dwóch nieprzyjaciół. 9 kwietnia oddział Obuchowicza zabił na runku w Jedwabnem trzech Kozaków. Oddział powstańczy stracił w tej walce jednego żołnierza”. Burmistrz Krzysztof Moenke dodał: „Powstanie styczniowe  pokazało, że Polacy za wolność ojczyzny oddawali życie. Bohatersko o wolność ojczyzny walczyli mieszkańcy naszej Jedwabieńskiej Ziemi. Powstanie styczniowe mogło trwać tak długo dzięki zaangażowaniu całego społeczeństwa. Ogromną rolę w przygotowaniu powstania styczniowego pełnił kościół. Tutaj głoszono patriotyczne kazania i nawoływano do walki. Księża brali udział w przygotowaniu powstania, toteż bardzo wielu z nich było prześladowanych przez władzę carskie. Wielu kapłanów zginęło lub zostało zesłanych na Sybir. Pomimo 150 lat - jakie upłynęły od zrywu narodowowyzwoleńczego 1863r. – pamięć o bohaterstwie i patriotyzmie Polaków przetrwała do dzisiaj. (…) To miejsce w Orlikowie jest hołdem nas – mieszkańców Gminy Jedwabne dla bohaterów narodowych, którzy uczyli nas patriotyzmu. Ich pamięć utrwali poświęcony przez Jego Ekscelencję Księdza Biskupa krzyż upamiętniający przemarsz oddziału powstańczego”.

Krzysztof Moenke - Burmistrz Jedwabnego - wyraził szczególną wdzięczność Jego Ekscelencji Księdzu Biskupowi Januszowi Stepnowskiemu, który z serdecznością przyjął zaproszenie i dodał rangi uroczystości. Podziękował Jego Ekscelencji za obecność  i poświęcenie krzyża, która stanie się nauką historii narodowej dla mieszkańców miasta i Gminy Jedwabne.

Krzysztof Moenke - Burmistrz Jedwabnego swoje słowa serdecznej wdzięczności skierował do Księdza Dziekana Jerzego Dembińskiego, który zaangażował się w organizację patriotycznego święta. Podkreślił, że Ksiądz Dziekan zawsze wspiera parafian mądrym słowem duszpasterza i bez Księdza Dziekana ta uroczystość nie doszłaby do skutku.

Serdecznie podziękował Panu Adamowi Niebrzydowskiemu  za to, że prowadził badania  nad historią oddziału Józefa Ramotowskiego  w Gminie Jedwabne. Dzięki temu można było w szczególny sposób uczcić 150. rocznicę powstania styczniowego i  przemarsz oddziału Józefa Konstantego Ramotowskiego walczącego z zaborcą.

Szczególnie serdecznie Krzysztof Moenke podziękował Piotrowi Narewskiemu, który zezwolił, by na jego ziemi stanął symboliczny powstańczy krzyż i obelisk.

Słowa uznania skierował również do Mariusza Zaperta - Dyrektora Komunalnego Zakładu Budżetowego, który w bardzo niesprzyjającej kwietniowej aurze wykonywał wszelkie prace związane z umiejscowieniem krzyża, kamienia i pamiątkowej tabliczki.

Krzysztof Moenke - Burmistrz Jedwabnego podziękował zaproszonym gościom, mieszkańcom Orlikowa, wszystkim mieszkańcom  miasta i Gminy Jedwabne i uczniom za uczestnictwo w obchodach 150. rocznicy powstania styczniowego. Szczególnie serdecznie podziękował uczniom Zespołu Szkół Gimnazjalnych i Ponadgimnazjalnych w Jedwabnem za patronat nad miejscami pamięci narodowej w Gminie Jedwabne i za oprawę słowno – muzyczną całej uroczystości.

Następnie zaproszeni goście odwiedzili Zespół Szkół Gimnazjalnych i Ponadgimnazjalnych w Jedwabnem, obejrzeli wystawę z okazji 150. rocznicy powstania styczniowego i wpisali się do pamiątkowej „Księgi gości honorowych”.

Uroczystości upamiętniające 150. rocznicę powstania 1863r. w Jedwabnem i w Orlikowie miały niezwykle podniosły i patriotyczny charakter.

Ewa Frączek

Dyrektor Zespołu Szkół Gimnazjalnych i Ponadgimnazjalnych w Jedwabnem